Các nhà nghiên cứu đã có một bước đột phá quan trọng trong việc hiểu về sự hình thành và thay đổi của các con sông trên toàn cầu. Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng, khi tốc độ xói mòn bờ sông nhanh hơn tốc độ lắng đọng trầm tích ở các bờ đối diện, các con sông có xu hướng hình thành nhiều nhánh. Phát hiện này có ý nghĩa quan trọng đối với việc quản lý và bảo vệ các hệ sinh thái sông ngòi đa dạng và phong phú.
Sông ngòi đóng vai trò là những động mạch của Trái Đất, cung cấp nước, trầm tích và các chất dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của các hệ sinh thái khác nhau. Tuy nhiên, việc tìm hiểu nguyên nhân định hình dòng chảy của các con sông đã trở thành một thách thức lớn cho các nhà nghiên cứu trong hơn một thế kỷ qua. Mới đây, một nhóm nghiên cứu tại Đại học California, Santa Barbara (UCSB) đã thực hiện một nghiên cứu toàn diện để giải mã bí ẩn này.
Nhóm nghiên cứu tại UCSB đã lập bản đồ động lực của các nhánh sông dọc theo 84 con sông trên toàn cầu trong suốt 36 năm. Họ sử dụng các hình ảnh vệ tinh để theo dõi sự thay đổi và phát triển của các dòng sông. Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng, khi tốc độ xói mòn bờ sông nhanh hơn tốc độ lắng đọng trầm tích ở các bờ đối diện, các con sông có xu hướng hình thành nhiều nhánh. Phát hiện này giúp giải thích tại sao một số con sông lớn lại có nhiều nhánh và dòng chảy phức tạp.
Các nhà nghiên cứu đã phân loại sông ngòi thành hai loại chính: sông đơn dòng và sông đa dòng. Hầu hết các con sông lớn nhất thế giới đều thuộc loại sông đa dòng. Trong khi đó, sông Mississippi ở Mỹ là một ngoại lệ với dòng chảy đơn.
Nghiên cứu này cũng cung cấp cái nhìn sâu sắc về các thảm họa thiên nhiên và nỗ lực phục hồi sông ngòi. Việc tái kết nối các vùng đồng bằng ngập lụt với các con sông đã bị phân dòng ngày càng được quan tâm. Các giải pháp phục hồi dựa trên tự nhiên đòi hỏi phải xác định được độ rộng của hành lang sông cần thiết, cũng như thời gian để một con sông hồi phục trạng thái tự nhiên.
Với kết quả nghiên cứu mới, các nhà khoa học đã đưa ra một công thức giúp tính toán thời gian một con sông hình thành dòng chảy mới. Điều này có thể giúp chuyển đổi việc lập kế hoạch phòng chống lũ lụt và phục hồi hệ sinh thái sông ngòi. Công thức này bao gồm các biến số quan trọng, giúp các nhà nghiên cứu và quản lý có thể đưa ra quyết định sáng suốt trong việc bảo vệ và quản lý các hệ sinh thái sông ngòi trên toàn cầu.
Thông tin chi tiết về nghiên cứu có thể được tìm thấy tại https://www.nature.com/articles/s41586-023-06846-4 . Đây là một bước tiến quan trọng trong việc hiểu và quản lý các hệ sinh thái sông ngòi, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.
