Hiện tượng AI “ngầm” hay còn gọi là shadow AI đang ngày càng lan rộng trong các doanh nghiệp trên toàn cầu, đặc biệt là trong các ngành ngân hàng và viễn thông. Theo một khảo sát gần đây của BCG thực hiện trên hơn 10.600 nhân viên tại 11 quốc gia, hơn một nửa (54%) số người được hỏi cho biết họ sẽ sử dụng các công cụ AI ngay cả khi không được phép hoặc không có sự hỗ trợ chính thức từ công ty.

Nhóm tuổi Gen Z và Millennials là những người dẫn đầu xu hướng “vượt rào” này, với 62% chấp nhận tự sử dụng AI bên ngoài hệ sinh thái của doanh nghiệp, cao hơn 19 điểm phần trăm so với các nhóm tuổi khác. Điều này đặt ra những thách thức lớn cho các tổ chức, đặc biệt là về quản lý rủi ro và tuân thủ quy định.

Các ngành như ngân hàng và viễn thông đặc biệt dễ bị tổn thương do phải quản lý dữ liệu nhạy cảm, hạ tầng on-premise lạc hậu và chính sách siết chặt quá mức. Đáng chú ý, việc sử dụng AI không được phê duyệt đã tăng trưởng 250% chỉ trong năm qua tại các ngành này.

Về rủi ro pháp lý và tuân thủ, Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân tại Việt Nam đã tạo ra khung pháp lý chặt chẽ. Đặc biệt, việc chuyển dữ liệu cá nhân ra nước ngoài thông qua các công cụ AI không được kiểm soát có thể kích hoạt các điều khoản xử phạt nghiêm khắc nhất của nghị định này.

Để giải quyết vấn đề này, các tổ chức cần chuyển từ tư duy “cấm đoán” sang “quản lý thông minh” để kiểm soát rủi ro mà vẫn tận dụng được tiềm năng của công nghệ. Điều này đòi hỏi sự kết hợp khéo léo giữa chính sách thông minh, công nghệ phù hợp và văn hóa tổ chức mở.

Một số giải pháp toàn diện có thể được áp dụng để quản lý shadow AI, bao gồm xây dựng khung chính sách “mở nhưng có lan can”, triển khai hạ tầng AI nội bộ tiện lợi và xây dựng văn hóa minh bạch và đào tạo liên tục. Bên cạnh đó, công nghệ hỗ trợ như Data Loss Prevention (DLP) cho AI và SIEM tích hợp AI cũng cần được nâng cấp để phát hiện và ngăn chặn việc sử dụng AI không được phê duyệt.

Chiến lược triển khai cần được thực hiện theo các giai đoạn, bao gồm đánh giá và lập kế hoạch, triển khai hạ tầng, đào tạo và triển khai. Tóm lại, việc quản lý shadow AI đòi hỏi sự kết hợp giữa chính sách thông minh, công nghệ phù hợp và văn hóa tổ chức mở.

Doanh nghiệp nên bắt đầu từ việc xây dựng chính sách rõ ràng, đầu tư vào hạ tầng AI an toàn, và quan trọng nhất là nuôi dưỡng văn hóa minh bạch – nơi nhân viên cảm thấy được hỗ trợ thay vì bị trừng phạt khi sử dụng AI một cách có trách nhiệm. Bằng cách áp dụng các giải pháp này, các tổ chức có thể tận dụng được tiềm năng của AI trong khi vẫn đảm bảo được sự tuân thủ và quản lý rủi ro.

BCG và các chuyên gia trong ngành đang tích cực nghiên cứu và phát triển các giải pháp để hỗ trợ doanh nghiệp trong việc quản lý shadow AI. Thông tin chi tiết về các giải pháp này có thể được tìm thấy trên trang web của BCG và các nguồn tin cậy khác.

Hoàn thiện thể chế là yêu cầu cấp thiết và điều kiện tiên quyết để khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực trung tâm cho tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực quản trị quốc gia. Bộ Khoa học và Công nghệ đang nỗ lực hoàn thiện thể chế để khoa học ‘ra trận’, công nghệ ‘ra thị trường’, và dữ liệu trở thành tài sản chiến lược.

Hạ tầng số được xác định là nền tảng chiến lược của quốc gia số, tương đương với hạ tầng giao thông và điện lực. Việc phổ cập hạ tầng số với băng thông siêu rộng và dung lượng siêu lớn là điều kiện cần thiết cho sự phát triển của nền kinh tế số. Phủ sóng 5G sâu rộng trên toàn quốc là nhiệm vụ cấp bách trong thời gian tới. Đây là bước đi quan trọng nhằm tạo điều kiện cho sự phát triển của các ngành công nghiệp mới, như Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), và dữ liệu lớn (Big Data).

Chuyển đổi số là quá trình số hóa toàn diện, ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo để xử lý dữ liệu số, với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia số. Chuyển đổi số cần tạo ra mức tăng trưởng kinh tế tương ứng từ 1-1,5%. Để đạt được mục tiêu này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương trong việc triển khai các giải pháp hỗ trợ chuyển đổi số, như chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp, y tế, và giáo dục.

Quản lý khoa học theo kết quả đầu ra là hướng đi mới trong quản lý khoa học và công nghệ. Nhà nước chi 1 đồng cho nghiên cứu thì kết quả nghiên cứu đó phải tạo ra ít nhất 10 đồng doanh thu mới. Khoa học và công nghệ phải hướng tới mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Điều này đòi hỏi việc quản lý khoa học và công nghệ phải được thực hiện theo một cách tiếp cận mới, lấy kết quả đầu ra làm thước đo cho hiệu quả của các hoạt động nghiên cứu.

Đổi mới sáng tạo là con đường để Việt Nam đưa khoa học và công nghệ ứng dụng vào cuộc sống. Đổi mới sáng tạo phải giúp Việt Nam tăng trưởng thêm 3% GDP mỗi năm. Để đạt được mục tiêu này, cần tạo ra một môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo, bao gồm việc hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các khu công nghiệp công nghệ, và các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Phát triển tài sản trí tuệ và chuẩn hóa tiêu chuẩn quốc gia là hai nhiệm vụ quan trọng trong thời gian tới. Chuyển dịch quan trọng nhất trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ là chuyển từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa các kết quả nghiên cứu. Bộ Khoa học và Công nghệ đang đẩy mạnh hoàn thiện khung pháp lý cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Từ nay đến cuối năm 2025, Bộ sẽ phải hoàn thành và thông qua 4 luật, bao gồm 1 luật mới và 3 luật sửa đổi. Thể chế đổi mới sẽ gắn nghiên cứu với thị trường và quốc tế. Luật Khoa học và Công nghệ sửa đổi sẽ tạo ra thông thoáng cho hoạt động nghiên cứu với mục tiêu là tạo ra nhiều kết quả nghiên cứu có giá trị. Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi sẽ biến các kết quả nghiên cứu này thành tài sản trí tuệ để giao dịch được.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh rằng bây giờ là lúc phải hành động quyết liệt và hiệu quả, làm thật nhiều, làm những việc lớn, hướng đến kết quả cuối cùng là tăng trưởng kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, nâng cao năng lực quản trị quốc gia.

Các nhà mạng viễn thông lớn tại Việt Nam, gồm Viettel, VNPT và MobiFone, đã triển khai các biện pháp phòng chống và ứng phó với bão số 3. Mục tiêu chính là đảm bảo thông tin liên lạc thông suốt và an toàn cho người dân trong khu vực bị ảnh hưởng.

Viettel đã xây dựng kế hoạch phòng chống thiên tai chi tiết từ đầu năm 2025. Theo đó, 100% ban điều hành tại các tòa nhà Viettel tỉnh được trang bị hai tuyến cáp độc lập. Đồng thời, 100% trạm trọng yếu trong tuyến truyền dẫn được trang bị máy phát điện cố định. Đội ngũ nhân viên có kinh nghiệm được điều động trực tại các vị trí trạm ưu tiên để sẵn sàng ứng phó với các tình huống khẩn cấp.

Để chuẩn bị phòng chống bão số 3, Viettel đã chuẩn bị lực lượng 4 tại chỗ, bao gồm chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện và vật tư tại chỗ, hậu cần tại chỗ. Ngoài lực lượng tại tỉnh, Viettel đã điều động tăng cường 100 đội ứng cứu thông tin nhà trạm BTS, tuyến cáp; 150 đội xử lý sự cố thuê bao băng rộng cố định; 30 đội sửa chữa máy phát điện đến hỗ trợ các tỉnh bị ảnh hưởng bão và hoàn lưu.

VNPT cũng đã yêu cầu các đơn vị trong vùng ảnh hưởng của bão số 3 tổ chức triển khai các phương án ứng phó bão. VNPT đã sẵn sàng điều hành đảm bảo thông tin liên lạc mạng VSAT-IP thuộc mạng thông tin chuyên dùng PCTT và triển khai đường truyền VSAT cho các xe phát sóng lưu động khi có yêu cầu.

MobiFone đã tiến hành rà soát toàn bộ hệ thống hạ tầng viễn thông tại các khu vực ven biển, miền núi, vùng trũng có nguy cơ cao về thiên tai. Các điểm phát sóng độc lập, trạm BTS dùng năng lượng mặt trời, các vùng địa hình phức tạp đều được kiểm tra kỹ lưỡng. MobiFone đã mở rộng băng thông, định tuyến lại lưu lượng tại các tuyến Bắc – Trung – Nam. Đồng thời, lên phương án xử lý sự cố đứt cáp quang DWDM do sạt lở.

Cả ba nhà mạng đều đã chuẩn bị sẵn sàng các phương án ứng phó và hỗ trợ người dân trong khu vực bị ảnh hưởng của bão số 3. Sự chuẩn bị kỹ lưỡng này thể hiện cam kết của các nhà mạng trong việc đảm bảo thông tin liên lạc thông suốt và hỗ trợ người dân trong tình huống khẩn cấp.

Thông tin liên lạc là một phần quan trọng trong việc ứng phó với các tình huống khẩn cấp như bão. Các nhà mạng Viettel, VNPT và MobiFone đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ thông tin liên lạc cho người dân.