Hệ thống phòng không tầm ngắn Pantsir của Nga đã khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực phòng thủ không gian, đặc biệt với khả năng đối phó đa dạng các loại mục tiêu từ tên lửa, đạn pháo đến máy bay không người lái (UAV). Mới đây, Tập đoàn quốc phòng Rostec của Nga đã phát triển và bắt đầu cung cấp một loại tên lửa mini mới, mang tên mã TKB-1055, được thiết kế đặc biệt cho hệ thống Pantsir-SMD-E, nhằm nâng cao hiệu quả chống lại các mối đe dọa từ UAV.

Tên lửa TKB-1055 được giới thiệu lần đầu tại Triển lãm Quốc phòng Thế giới 2024 ở Riyadh, Ả Rập Xê Út, và sau đó xuất hiện tại triển lãm Fleet-2024 ở Kronstadt, Nga. Đây là một loại đạn dẫn đường phòng không tầm ngắn, được tối ưu hóa để tiêu diệt các mục tiêu nhỏ như UAV, với tầm bắn tối đa khoảng 7km, so với 20km của tên lửa 57E6-E tiêu chuẩn trên các biến thể Pantsir trước đây. Sự ra đời của TKB-1055 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc nâng cao khả năng chiến đấu của hệ thống Pantsir.

Điểm nổi bật của TKB-1055 là kích thước nhỏ gọn, cho phép hệ thống Pantsir-SMD-E mang theo số lượng đạn lớn hơn đáng kể, lên đến 48 tên lửa trong một module chiến đấu, so với 12 tên lửa 57E6-E trên các phiên bản cũ. Điều này mang lại lợi thế vượt trội về ‘sức chứa đạn’ (magazine depth), giúp hệ thống đối phó hiệu quả với các cuộc tấn công đồng loạt từ nhiều UAV, một kịch bản ngày càng phổ biến trong chiến tranh hiện đại.

Cùng với tên lửa TKB-1055, Rostec đã giới thiệu biến thể mới của hệ thống Pantsir, được gọi là Pantsir-SMD-E, tại diễn đàn quân sự Army-2024 ở Moscow. Biến thể này được thiết kế đặc biệt để bảo vệ các mục tiêu cố định trước các cuộc tấn công bằng UAV, bao gồm cả các đợt tấn công số lượng lớn. Pantsir-SMD-E được thiết kế như một module chiến đấu độc lập, có thể tích hợp trên nhiều loại khung gầm hoặc lắp đặt cố định.

Hệ thống Pantsir đã chứng minh hiệu quả trong các cuộc xung đột thực tế, đặc biệt tại Trung Đông, nơi Nga, Syria và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất sử dụng nó để bắn hạ rocket, đạn pháo và UAV. Pantsir-SMD-E, với chữ E biểu thị phiên bản xuất khẩu, được Rostec và KBP nhắm đến cả quân đội Nga và thị trường quốc tế. Sự phát triển của TKB-1055 và Pantsir-SMD-E phản ánh xu hướng hiện đại trong tác chiến phòng không: tập trung vào các giải pháp kinh tế và hiệu quả để đối phó với UAV giá rẻ, vốn có thể được triển khai số lượng lớn để áp đảo hệ thống phòng thủ.

Hệ thống Pantsir-SMD-E vẫn giữ cấu trúc xoay với hai radar tích hợp: một để phát hiện và theo dõi mục tiêu, một để điều khiển hỏa lực cho các tên lửa dẫn đường bằng lệnh. Các radar mới được nâng cấp từ kinh nghiệm thực chiến tại Syria, giúp cải thiện khả năng theo dõi và tấn công đồng thời nhiều mục tiêu. Điều này thể hiện sự cam kết của Rostec trong việc liên tục cải tiến và nâng cao hiệu suất của hệ thống phòng không Pantsir.

Trong bối cảnh UAV đang ngày càng được sử dụng rộng rãi trong các cuộc xung đột, việc phát triển các giải pháp phòng thủ hiệu quả như TKB-1055 và Pantsir-SMD-E là rất quan trọng. Những đổi mới này không chỉ giúp nâng cao khả năng phòng thủ của quân đội Nga mà còn mở ra những cơ hội hợp tác quốc tế trong lĩnh vực quốc phòng.

Ukraine và Mỹ đang tiến hành các cuộc thảo luận về một thỏa thuận tiềm năng, trong đó Washington sẽ mua máy bay không người lái (UAV) do Ukraine phát triển và đã được thử nghiệm trong chiến trường, để đổi lấy việc Kiev mua vũ khí tiên tiến khác từ Mỹ. Thông tin này được Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn với tờ New York Post vào ngày 17/7.

Theo ông Zelensky, các cuộc thảo luận với Tổng thống Mỹ Joe Biden, không phải Donald Trump như một số thông tin trước đó, tập trung vào việc tăng cường năng lực công nghệ không quân cho cả hai nước. Ông Zelensky cho biết UAV của Ukraine đã chứng minh khả năng tấn công mục tiêu ở khoảng cách lên đến 1.300km bên trong lãnh thổ Nga, và Kiev sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm này với Mỹ và các đối tác châu Âu khác.

Ngoài Mỹ, Ukraine cũng đang đàm phán với Đan Mạch, Na Uy và Đức về các hình thức hợp tác tương tự. Thỏa thuận tiềm năng này được xem là một bước đi mới trong mối quan hệ quốc phòng song phương, với lợi ích song hành: Ukraine thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng trong nước, còn Mỹ tiếp cận các công nghệ đã được ‘rèn giũa’ qua thực chiến.

Ngân sách quốc phòng và an ninh quốc gia năm tới của Mỹ đã dành khoản tăng chi đáng kể cho UAV cỡ nhỏ, một phần do những bài học rút ra từ xung đột Ukraine. Điều này cho thấy sự quan tâm ngày càng tăng của Mỹ đối với công nghệ UAV, đặc biệt là sau khi chứng kiến hiệu quả của chúng trong chiến trường Ukraine.

Trong một diễn biến liên quan, Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ, ông Keith Kellogg, vừa có chuyến thăm các cơ sở công nghiệp quốc phòng tại Ukraine và nhấn mạnh rằng Mỹ nên chú ý đến những đổi mới công nghệ đang diễn ra tại đây, đặc biệt trong lĩnh vực UAV. Ông Kellogg mô tả Ukraine đang dẫn đầu trong một ‘kiểu tác chiến mới’, và ấn tượng với tốc độ đổi mới cũng như khả năng tái sử dụng của ngành quốc phòng nước này.

Các chuyên gia nhận định rằng, thỏa thuận tiềm năng giữa Ukraine và Mỹ có thể mở ra một kỷ nguyên hợp tác mới trong lĩnh vực quốc phòng, không chỉ giữa hai nước mà còn với các quốc gia châu Âu khác. Điều này cũng có thể góp phần nâng cao năng lực quốc phòng của Ukraine, giúp nước này đối phó với các thách thức an ninh đang ngày càng gia tăng.

Quân đội Ukraine đã tuyên bố phá hủy thành công một tổ hợp tác chiến điện tử thử nghiệm của Nga, chuyên sử dụng để chế áp máy bay không người lái (UAV). Thông tin này được báo cáo bởi Kyiv Independent vào ngày 20/7. Các binh sĩ thuộc Tiểu đoàn Svarog 424 của Lực lượng Hệ thống Không người lái Ukraine đã phát hiện và phá hủy một hệ thống tác chiến điện tử (EW) hiếm và đắt đỏ của Nga, có tên gọi tổ hợp thử nghiệm KOP-2.

Tổ hợp KOP-2 là một thiết bị hiện đại của Nga, được thiết kế để phát hiện và gây nhiễu các UAV đối phương. Nó có khả năng quét dải tần số vô tuyến rộng, xác định tần số điều khiển của UAV và phát tín hiệu nhiễu công suất lớn nhằm vô hiệu hóa mục tiêu. Hệ thống này thường được triển khai để bảo vệ các mục tiêu chiến lược như hệ thống phòng không và cơ sở hạ tầng quan trọng.

Trong thực chiến, hệ thống KOP-2 đã không phát huy hiệu quả. Theo Tiểu đoàn Svarog, đòn đánh đầu tiên đã làm tê liệt thiết bị, trước khi một đợt tấn công tiếp theo phá hủy hoàn toàn tổ hợp KOP-2. Chiến dịch thành công này cho thấy năng lực ngày càng tinh vi của các đơn vị UAV Ukraine trong việc phát hiện và loại bỏ các mối đe dọa tác chiến điện tử.

Những hoạt động như vậy có ý nghĩa quan trọng khi Nga ngày càng phụ thuộc vào các hệ thống EW để gây gián đoạn hoạt động của UAV Ukraine ở cấp độ chiến thuật. Việc phá hủy tổ hợp KOP-2 cũng cho thấy Ukraine đang tăng cường sử dụng công nghệ UAV và robot trên chiến trường như một phần trong chiến lược tổng thể nhằm giảm tổn thất nhân lực và thích ứng với các mối đe dọa ngày càng thay đổi dọc tuyến mặt trận.

Trong bối cảnh các cuộc tập kích bằng UAV quy mô lớn nhằm vào các thành phố của Ukraine trong những tuần gần đây, Kiev cũng đã gia tăng các đòn tấn công bằng UAV vào Moscow, với hàng chục chiếc bị phóng về phía thủ đô của Nga chỉ riêng trong tuần qua.

Một loại vũ khí bí ẩn của Ukraine đã xuất hiện trong truyền thông, với hình ảnh cho thấy khả năng tàng hình cao và có thể tác động tới chiến dịch quân sự của Nga. Hình ảnh này đã được đăng tải trên mạng internet những ngày gần đây, đánh dấu lần xuất hiện thứ hai của loại vũ khí này.

Loại vũ khí bí ẩn này là một chiếc UAV (Unmanned Aerial Vehicle) tấn công tàng hình, có cấu trúc dạng cánh bay không có thân riêng biệt và được đẩy bằng động cơ phản lực. UAV này được sơn màu đen và có khả năng tàng hình rất cao, giúp nó vượt qua các hệ thống phòng không của đối thủ để tấn công sâu vào lãnh thổ Nga.

Ukraine đã gia tăng các vụ tấn công vào cơ sở quân sự, nhà máy vũ khí, điểm hậu cần của Nga gần đây. Kiev tin rằng các cuộc tấn công này có thể làm gián đoạn việc Nga vận hành chiến dịch quân sự đặc biệt, làm chậm đà tiến của Moscow. Thông tin về chiếc UAV bí ẩn này vẫn chưa rõ ràng, nhưng một chiếc UAV màu đen từng rơi ở Nga hồi tháng 6/2024 dài khoảng 3m. Nếu nó mang được lượng nhiên liệu tương đương UAV tấn công Shahed của Nga, vốn có kích thước tương đương, thì có thể nó đủ khả năng bay hàng trăm km.

Ngoài ra, Ukraine còn có một loại UAV phản lực khác lớn hơn một chút, cũng mang cấu trúc cánh bay, đã từng xuất hiện vài lần trên mạng xã hội từ năm ngoái. Điểm khác biệt chính giữa hai mẫu UAV tàng hình, ngoài kích thước, là ở đuôi: mẫu lớn hơn có một cánh đuôi đứng, trong khi mẫu nhỏ hơn có 2. Rõ ràng, cả hai mẫu UAV tàng hình này chỉ tồn tại với số lượng rất ít, có lẽ do chi phí và độ phức tạp cao hơn so với các loại UAV khác.

Loại UAV tấn công chính của Lực lượng Tác chiến Không người lái Ukraine (USF) là mẫu An-196, cánh thẳng và dùng cánh quạt. Việc UAV tàng hình xuất hiện ít có thể hàm ý rằng USF chỉ triển khai chúng cho những nhiệm vụ khó khăn nhất, nơi UAV cần xâm nhập qua các lớp phòng không dày đặc của Nga.

Trong cuộc đua công nghệ này, Nga cũng sở hữu những mẫu UAV tàng hình uy lực, ví dụ như Okhotnik dài tới 14m. Theo giới quan sát, thách thức với cả Ukraine và Nga không phải là làm ra vài chiếc UAV có khả năng tránh radar, mà là làm ra nhiều chiếc. Đây là một cuộc chiến tiêu hao và bên nào có được số lượng lớn vũ khí sẽ là bên có ưu thế.

Đây không phải là một nhiệm vụ dễ dàng vì chi phí sản xuất UAV tàng hình đắt đỏ hơn so với UAV thông thường. Cuộc đua sản xuất UAV giữa Ukraine và Nga đang trở nên gay gắt, và sẽ rất thú vị khi chờ đợi những bước tiến tiếp theo của cả hai bên trong lĩnh vực này.

Chiến lược sử dụng máy bay không người lái (UAV) của Nga trong cuộc xung đột với Ukraine đã trải qua một quá trình chuyển đổi đáng kể. Từ việc ban đầu phụ thuộc vào UAV Shahed do Iran sản xuất, Nga đã tiến hành cải tiến và phát triển phiên bản UAV của riêng họ, được gọi là Geran, với những tính năng nguy hiểm hơn.

Quá trình cải tiến UAV của Nga bắt đầu từ năm 2022, khi Moscow triển khai UAV Shahed-131 và Shahed-136 do Iran sản xuất để tấn công các mục tiêu ở Ukraine. Tuy nhiên, đến năm 2023, Nga đã chuyển sang sản xuất các phiên bản UAV cải tiến của mình là Geran-1 và Geran-2, với hình dáng tương tự như UAV của Iran. UAV Geran có khả năng bay xa khoảng 2.500km và đạt tốc độ 180 km/h.

Các chuyên gia cho rằng, Nga đã thực hiện nhiều cải tiến để tăng cường sức hủy diệt của các UAV, bao gồm nâng cấp hệ thống dẫn đường và tăng sức công phá của đầu đạn. Một trong những nâng cấp quan trọng của UAV Geran là hệ thống dẫn đường. Các phiên bản UAV đầu tiên sử dụng ăng-ten mẫu thu có kiểm soát (CRPA) 4 phần tử kết hợp với hệ thống định vị toàn cầu bằng vệ tinh (GNSS). Tuy nhiên, khi năng lực tác chiến điện tử của Ukraine trở nên hiệu quả hơn, Nga đã trang bị cho các mẫu UAV mới ăng-ten CRPA 8 hoặc 16 phần tử kết hợp hệ thống Kometa.

Nga cũng đã trang bị cho các phiên bản mới hơn của UAV Geran bộ phát vô tuyến để điều khiển từ xa hoặc các modem 3G/LTE kết nối với mạng di động địa phương, tăng khả năng dự phòng dẫn đường và cho phép truyền dữ liệu đo từ xa và qua video. Bên cạnh những cải tiến về UAV tấn công, Nga còn đẩy mạnh việc sử dụng UAV mồi nhử.

Vào năm 2024, Moscow bắt đầu áp dụng rộng rãi chiến thuật mới nhằm áp đảo hệ thống phòng không Ukraine bằng cách phóng các UAV mồi nhử tầm xa như Parodya và Gerbera. Các UAV mồi nhử có giá khoảng 10.000 USD/chiếc, rẻ hơn UAV Geran tới 10 lần. Chúng thường được chế tạo từ nhựa và gỗ dán giá rẻ cũng như nặng chưa đến 20kg. Tầm hoạt động của UAV mồi nhử cũng ngắn hơn, vào khoảng 600km.

Chuyên gia Jacob Parakilas tại tổ chức RAND châu Âu ở Cambridge nhận định, Gerbera là UAV mồi nhử hiệu quả nhờ chi phí rẻ, thiết kế đơn giản, nhưng lại bay theo các tuyến đường tương tự cũng như tạo ra những tín hiệu điện tử và radar tương tự như một UAV tấn công. Tuy nhiên, mối đe dọa từ UAV Nga đối với Ukraine có thể sớm gia tăng, khi Moscow tăng cường sản xuất tại các trung tâm chính ở Yelabuga và Izhevsk.

Nga đang cho xuất xưởng hơn 5.000 UAV tầm xa mỗi tháng, bao gồm UAV tấn công kiểu Shahed và UAV mồi nhử. Tờ Forbes trích dẫn thông tin tình báo quân sự của Ukraine cho hay, tính đến tháng 5, sản lượng của Nga vào khoảng 2.700 UAV tấn công Geran và 2.500 UAV mồi nhử Gerbera mỗi tháng. Các con số này đánh dấu mức tăng gần gấp 5 lần kể từ mùa hè năm 2024.

Theo báo cáo hồi tháng 2 của Cơ quan tình báo quân sự Ukraine, Nga đã và đang phát triển mẫu UAV Geran3 có tốc độ bay nhanh hơn nhờ thay thế động cơ piston bằng động cơ phản lực. Chuyên gia quân sự Parakilas cho rằng, UAV Geran3 cũng có thể được nâng cấp hệ thống điện tử bền bỉ hơn và liên kết dữ liệu hai chiều, từ đó cho phép người vận hành phản ứng theo thời gian thực và tấn công các mục tiêu di động.

Tuy nhiên, ông Parakilas nhấn mạnh, những bước nâng cấp như trên sẽ gây tốn kém. Đồng quan điểm, nhà phân tích quốc phòng David Sharp tại Israel cho hay, ứng dụng nhiều cải tiến sẽ khiến chi phí sản xuất UAV trở nên đắt đỏ hơn và từ đó ảnh hưởng đến việc sản xuất hàng loạt.