Trong thời đại thông tin số hiện nay, việc phân biệt giữa tin thật và tin giả đang trở thành một thách thức ngày càng lớn đối với người dùng internet. Sự lan truyền nhanh chóng của tin giả trên không gian mạng không chỉ làm ảnh hưởng đến việc tiếp cận thông tin của người dùng mà còn đặt ra những thách thức đáng kể cho các chuyên gia và tổ chức truyền thông. Các chuyên gia quốc tế đã đưa ra khuyến nghị rằng người dùng nên trang bị tư duy phản biện và đặt ra bốn câu hỏi cơ bản để đánh giá độ tin cậy của thông tin.

Internet đã trở thành một kho kiến thức khổng lồ, cung cấp cho người dùng vô số thông tin và nguồn tin khác nhau. Tuy nhiên, đồng thời nó cũng là môi trường lý tưởng cho sự lan truyền của tin giả và thông tin sai lệch. Nhiều người, bao gồm cả sinh viên và giảng viên, vẫn dễ dàng bị đánh lừa bởi những thông tin sai sự thật. Theo giáo sư Sam Wineburg từ Đại học Stanford, Mỹ, giới học thuật cũng thường mắc bẫy khi tiếp cận thông tin trực tuyến. Trong khi đó, các chuyên gia kiểm chứng lại đạt kết quả tốt hơn nhờ áp dụng những nguyên tắc cụ thể.

Các chuyên gia cho rằng tin giả thường đánh vào cảm xúc mạnh như giận dữ, lo sợ, hoặc củng cố niềm tin sẵn có của người đọc. Khi nội dung được chia sẻ từ nguồn quen thuộc hoặc xuất hiện nhiều lần, người dùng càng dễ tin tưởng mà không kiểm chứng. Điều này đã cho thấy sự cần thiết của việc trang bị tư duy phản biện và kỹ năng đánh giá thông tin trong thời đại thông tin số.

Để nâng cao khả năng nhận diện tin giả, các chuyên gia khuyến nghị người đọc tự đặt ra bốn câu hỏi cơ bản. Thứ nhất, nguồn tin đến từ đâu? Việc truy ngược nguồn, đánh giá mức độ tin cậy của nơi phát tán thông tin là bước đầu tiên quan trọng. Thứ hai, các nguồn tin đáng tin cậy khác nói gì? Một cách hiệu quả là so sánh thông tin đang nghi vấn với các cơ quan báo chí lớn, hoặc phát ngôn chính thức từ cá nhân hay tổ chức liên quan.

Thứ ba, người đọc có đang bị thiên kiến chi phối? Nhận diện thiên kiến cá nhân là bước quan trọng để không mù quáng tin theo. Cuối cùng, ngữ cảnh ra sao? Cần hiểu bối cảnh đầy đủ trước khi chia sẻ hay bình luận. Bằng cách đặt ra những câu hỏi này, người dùng có thể tăng cường khả năng đánh giá và nhận diện tin giả.

Chuyên gia Claire Wardle, đồng sáng lập tổ chức First Draft chuyên về kiểm chứng tin tức, cho rằng câu hỏi quan trọng nhất không phải là việc bản thân có tin vào thông tin đó hay không, mà là liệu việc chia sẻ nó có thể gây hại cho ai hay không. Quan điểm này đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xem xét ảnh hưởng của thông tin trước khi chia sẻ.

Hiện nhiều tổ chức quốc tế đã phát triển công cụ miễn phí giúp người dùng xác thực hình ảnh, video, giọng nói hoặc kiểm tra độ tin cậy của các tuyên bố. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là giữ thói quen nghi ngờ tích cực và tư duy phản biện mỗi ngày để có thể điều hướng thông tin trên internet một cách hiệu quả.

Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đã có những tiến bộ đáng kể trong việc tạo ra hình ảnh và video sống động như thật, bắt đầu từ một bức ảnh ban đầu. Trên góc độ công nghệ, sự phát triển này được xem là một bước tiến quan trọng, cho phép chúng ta tạo ra và làm phong phú thêm nội dung trên môi trường số. Các ứng dụng của công nghệ này rất đa dạng và có thể được tìm thấy trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm giải trí, quảng cáo và thương mại.

Việc sử dụng AI để tạo ra nội dung số không chỉ mở ra những cơ hội mới cho các nghệ sĩ và nhà sản xuất mà còn giúp giảm thiểu chi phí và thời gian sản xuất. Với sự hỗ trợ của AI, các nhà sản xuất có thể tạo ra nội dung chất lượng cao mà không cần phải đầu tư quá nhiều vào thiết bị và nhân lực. Điều này giúp họ có thể tập trung vào các khía cạnh sáng tạo khác của dự án.

Tuy nhiên, sự phát triển của công nghệ AI cũng đặt ra những thách thức về mặt đạo đức và pháp lý. Một trong những vấn đề quan trọng nhất là vấn đề bản quyền. Khi AI được sử dụng để tạo ra hình ảnh và video, ai sẽ là người sở hữu bản quyền của những nội dung này? Liệu đó sẽ là người tạo ra AI, người sử dụng AI hay chính AI?

Một vấn đề khác liên quan đến việc sử dụng hình ảnh một cách không đúng đắn. Khi AI có thể tạo ra hình ảnh và video sống động như thật, có thể sẽ có những trường hợp hình ảnh của một người nào đó được sử dụng mà không có sự cho phép của họ. Điều này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng về mặt danh tiếng và quyền riêng tư.

Do đó, việc quản lý và sử dụng công nghệ AI một cách có trách nhiệm là rất quan trọng để đảm bảo lợi ích của tất cả các bên liên quan. Các nhà lập pháp và các chuyên gia trong lĩnh vực này cần phải làm việc cùng nhau để xây dựng những quy định và hướng dẫn cụ thể về việc sử dụng AI trong việc tạo ra nội dung số. Đồng thời, các nhà sản xuất và người sử dụng cũng cần phải có trách nhiệm với những nội dung mà họ tạo ra và sử dụng.

Chỉ khi công nghệ AI được sử dụng một cách có trách nhiệm, chúng ta mới có thể tận dụng được hết những lợi ích mà nó mang lại. Từ đó, chúng ta có thể tạo ra một môi trường số phong phú và đa dạng, nơi mà các nghệ sĩ và nhà sản xuất có thể thể hiện sự sáng tạo của mình mà không cần phải lo lắng về những hậu quả tiêu cực.

Bằng cách truy cập vào các nguồn thông tin và tìm hiểu thêm về công nghệ này, chúng ta có thể hiểu rõ hơn về những cơ hội và thách thức mà nó mang lại. Chỉ khi có sự hiểu biết và nhận thức đầy đủ, chúng ta mới có thể sử dụng công nghệ AI một cách hiệu quả và có trách nhiệm.

Một bài đăng trên mạng xã hội X đã gây sốt và thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng mạng. Người đăng, tự xưng là nhân viên của công ty công nghệ Astronomer, đã tuyên bố rằng mình bị sa thải vì lý do đặt vé cho CEO và nữ giám đốc nhân sự của công ty để đi xem buổi hòa nhạc của Coldplay tại Boston. Theo lời người này, cặp đôi bị phát hiện đang ngoại tình và đã đổ lỗi cho anh ta vì đã mua vé cho họ.

Tuy nhiên, sau khi tiến hành xác minh, danh tính của người đăng đã được tìm thấy trên nền tảng LinkedIn. Kết quả cho thấy người này thực chất là đồng sáng lập của Hello Patient, một startup chuyên về giải pháp trí tuệ nhân tạo (AI) hỗ trợ giao tiếp y tế tự động tại Mỹ.

Bài đăng của người này đã đạt hơn 11 triệu lượt tương tác và nhận được nhiều bình luận từ cộng đồng mạng. Rất nhiều người đã bày tỏ sự không hài lòng và yêu cầu người đăng gỡ bỏ bài đăng giả mạo. Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, người này vẫn chưa có bất kỳ chia sẻ nào thêm và vẫn giữ bài đăng trên X.

Vụ việc liên quan đến CEO và nữ giám đốc nhân sự của Astronomer bị bắt quả tang ngoại tình trong buổi xem concert của Coldplay đã được lan truyền rộng rãi trên các nền tảng mạng xã hội. Sự việc này đã đặt ra nhiều câu hỏi về hướng xử lý của công ty Astronomer đối với tình huống này.

Đến nay, cả phía công ty Astronomer và những người trong cuộc vẫn chưa có bất kỳ phát ngôn chính thức nào về vụ việc.

Ngày 20-7, tại TP Thủ Đức, Chi đoàn Thanh niên Tòa án nhân dân (TAND) khu vực 2 TP.HCM đã phối hợp với phường Hiệp Bình tổ chức một phiên tòa giả định để xét xử vụ án lợi dụng các quyền tự do dân chủ, xâm phạm lợi ích Nhà nước, quyền và lợi ích của tổ chức, cá nhân. Phiên tòa giả định này đã thu hút sự quan tâm lớn từ người dân và đoàn viên thanh niên tại địa phương.

Phiên tòa giả định dựa trên vụ án có nội dung như sau: Vào ngày 15-3-2025, Nguyễn Phương Huyền (sinh năm 2002, là sinh viên) đã sử dụng tài khoản Facebook cá nhân có tên ‘Nguyen Cong Hoa’ để đăng tải một nội dung liên quan đến chính sách sáp nhập các địa phương của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, nội dung mà Huyền đăng tải là không đúng sự thật.

Quá trình điều tra cho thấy, Huyền đã thừa nhận việc sử dụng tài khoản mạng xã hội của mình để đăng bài không đúng sự thật trên mạng xã hội. Huyền đã được những kẻ không rõ lai lịch với tên mạng xã hội Facebook là ‘PhuHa’, ‘Nathan Pham’, ‘Lisa Hoang’… nhắn tin, rủ rê đăng bài không đúng sự thật trên mạng xã hội để kích động, thu hút chú ý, và sẽ được những người này trả công bằng tiền.

Thông tin điều tra cho thấy, Huyền thường xuyên đăng bài xuyên tạc thông tin sai sự thật trên mạng xã hội để hưởng lợi bất chính. Huyền đã tạo lập, quản lý, sử dụng mạng xã hội Facebook có tên ‘Nguyen Phuong Huyen’ và một tài khoản mạng xã hội Tiktok @NguyenPhuongHuyen-chinoisuthat2025. Huyền đã đăng tải nhiều bài viết với nội dung xuyên tạc chính sách cải tổ bộ máy chính quyền của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là công tác sáp nhập, tinh gọn các cơ quan hành chính tại địa phương.

Mỗi ngày, Huyền đăng tải một bài viết trên mạng xã hội Facebook và 1 video có độ dài 1-2 phút trên mạng xã hội Tiktok. Nội dung mà Huyền đăng tải có dàn dựng giọng nói, hình ảnh minh họa mang tính kích động, gây hiểu lầm, sai lệch bản chất các chính sách cải cách, làm cho người xem dễ có tâm lý hoang mang, nghi ngờ về tính đúng đắn của chủ trương của Đảng và Nhà nước.

Các nội dung được thể hiện qua bài viết và video của Huyền có đặc điểm chung là sử dụng ngôn từ phiến diện, quy chụp, như ‘cải cách trá hình để hợp thức hóa sa thải cán bộ’, ‘chính quyền thu hẹp để độc quyền’, ‘thời kỳ phong kiến 4.0 chèn ép nhân dân’… Huyền cũng cắt ghép các hình ảnh, số liệu sai lệch, dẫn chứng không rõ nguồn gốc.

Các bài viết, video sai sự thật của Huyền đăng tải trên mạng xã hội thu hút lượt tương tác lớn, gây ra tác động tiêu cực cho dư luận xã hội. Đặc biệt, vào ngày 15-3-2025, Nguyễn Phương Huyền đăng tải một video lên mạng xã hội Facebook và mạng xã hội Tiktok có nhiều nội dung sai sự thật, gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng đến lòng tin của người dân vào bộ máy Nhà nước và quá trình cải cách hành chính.

Kết quả giám định cho thấy trong khoảng thời gian từ ngày 10-2-2025 đến ngày 15-3-2025, Huyền đã đăng tải tổng cộng 50 bài viết trên mạng xã hội Facebook, 40 video trên mạng xã hội Tiktok là xuyên tạc, sai sự thật, xâm phạm lợi ích hợp pháp của Nhà nước, ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức Đảng, chính quyền địa phương.

Hành vi của Nguyễn Phương Huyền vi phạm Điều 8 Luật An ninh mạng năm 2018; Điều 12 Luật Viễn thông năm 2009; Điều 12 Luật Công nghệ thông tin năm 2006; Điều 5 Nghị định 72/2013 quy định Quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin mạng.

Căn cứ vào tài liệu chứng cứ có trong hồ sơ vụ án, các tình tiết tăng nặng giảm nhẹ và kết quả tranh tụng tại tòa, Hội đồng xét xử đã tuyên phạt bị cáo Huyền hai năm ba tháng tù về tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân (Điều 331 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017).

Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, vai trò của KOL (người có ảnh hưởng) ngày càng trở nên quan trọng trong việc định hình xu hướng truyền thông mới. Không chỉ đơn thuần là những người lan tỏa thông tin và truyền cảm hứng, KOL còn đóng vai trò kết nối cộng đồng. Tuy nhiên, để đảm bảo hoạt động của họ trên môi trường số được thực hiện một cách hiệu quả và có trách nhiệm, việc thiết lập các cơ chế quản lý phù hợp là điều cần thiết.

Tại tọa đàm ‘Kiến tạo niềm tin số’ do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia tổ chức vào ngày 28/7 vừa qua, các chuyên gia đã thảo luận về vai trò và trách nhiệm của KOL trong thời đại số. Theo các chuyên gia, tại nhiều quốc gia, KOL không chỉ là công cụ marketing đơn thuần mà đã trở thành biểu tượng của ‘sức mạnh mềm’, có ảnh hưởng lớn trong xã hội. Vai trò của họ không thể tách rời trách nhiệm. Một mặt, KOL cần được tạo điều kiện để phát huy sức ảnh hưởng tích cực, thúc đẩy kinh tế, văn hóa, truyền thông. Mặt khác, cần có cơ chế quản lý phù hợp để định hướng hành vi, tăng cường trách nhiệm xã hội và ngăn chặn những hệ lụy tiêu cực từ nội dung sai lệch.

Thực trạng hiện nay cho thấy không ít KOL đã lợi dụng sức ảnh hưởng để lan truyền thông tin sai lệch, cổ súy những nội dung độc hại, sai sự thật hoặc quảng cáo sản phẩm kém chất lượng. Đặc biệt, trong môi trường số, một phát ngôn thiếu kiểm chứng, một nội dung lệch chuẩn cũng có thể gây tác động tiêu cực không nhỏ đến cộng đồng và xã hội. Do đó, việc quản lý và kiểm soát hoạt động của KOL đang trở thành một thách thức lớn đối với các cơ quan chức năng.

Chính phủ nhiều nước đã xây dựng các khuôn khổ pháp lý, chính sách khuyến khích minh bạch thông tin, chuẩn hóa nội dung quảng bá và tăng cường quản lý KOL nhằm cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ cộng đồng. Tại Mỹ, Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) là cơ quan chính chịu trách nhiệm đưa ra các hướng dẫn cho hoạt động của KOL. Nguyên tắc cốt lõi trong các quy định của FTC là tính minh bạch và ‘sự thật trong quảng cáo’. Các yêu cầu công khai của FTC rất rõ ràng: KOL phải luôn làm rõ cho người theo dõi nếu một bài đăng, video hoặc tuyên bố có nội dung quảng cáo.

Tại Thái Lan, một nghiên cứu năm 2024 cho thấy KOL và YouTuber được xếp hạng trong số 10 nghề nghiệp mơ ước hàng đầu của thanh thiếu niên Thái Lan, đứng trước cả luật sư, phi công. Điều này phản ánh KOL đã trở thành một lực lượng nghề nghiệp thực sự trong nền kinh tế số. Trước thực tế đó, Thái Lan đã đề xuất ban hành luật quản lý người có ảnh hưởng trên mạng xã hội. Hội đồng Phát triển kinh tế và xã hội nước này đề nghị Chính phủ thiết lập hệ thống đăng ký cho những người có ảnh hưởng ở Thái Lan và ban hành các chính sách như đào tạo kỹ năng và các hỗ trợ khác liên quan đến nghề nghiệp cho KOL.

Ở Việt Nam, sự phát triển của KOL cũng vô cùng mạnh mẽ. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều KOL không công khai rõ ràng tính chất thương mại của bài đăng, dẫn đến nguy cơ vi phạm pháp luật và làm giảm niềm tin của người tiêu dùng; thiếu quy tắc, chuẩn mực, tiêu chuẩn cộng đồng. Để phát huy vai trò của KOL đối với sự phát triển đất nước, bên cạnh việc hoàn thiện hành lang pháp lý và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của cơ quan chức năng đối với hoạt động của KOL, việc xây dựng cộng đồng KOL gắn kết, trách nhiệm, có tinh thần dân tộc với các cơ chế tự kiểm soát mạnh mẽ là rất quan trọng.