Phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ (KH&CN) đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ. Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể nhằm nâng cao chất lượng và số lượng nguồn nhân lực KH&CN, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết để đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế.

Thực trạng phát triển nguồn nhân lực KH&CN ở Việt Nam cho thấy một số thành tựu đáng kể. Số lượng nhân lực nghiên cứu và phát triển (R&D) đã tăng đều đặn qua các năm, từ khoảng 112.583 người vào năm 2018 lên 197.887 người vào năm 2021. Đội ngũ nhà khoa học có trình độ cao cũng gia tăng, với số lượng cán bộ có trình độ sau đại học trong lĩnh vực KH&CN tăng đáng kể. Điều này cho thấy sự quan tâm và đầu tư của đất nước vào lĩnh vực KH&CN đã mang lại kết quả tích cực.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, vẫn còn một số hạn chế và thách thức cần được giải quyết. Tỷ lệ nhân lực R&D trên dân số còn thấp, chỉ đạt khoảng 8-9 người trên một vạn dân vào năm 2023. Năng suất lao động chưa cao, với năng suất lao động năm 2024 ước đạt khoảng 218 triệu đồng/lao động. Hơn nữa, khoảng cách giữa đào tạo và yêu cầu thực tiễn vẫn còn lớn, với nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng sinh viên mới tốt nghiệp thường cần đào tạo lại để đáp ứng yêu cầu công việc. Điều này cho thấy cần có sự đổi mới trong đào tạo và phát triển nhân lực KH&CN để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động và yêu cầu phát triển của đất nước.

Để thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực KH&CN, cần thực hiện một số giải pháp đồng bộ. Trước hết, cần đổi mới mạnh mẽ đào tạo và phát triển nhân lực KH&CN, bao gồm việc cập nhật chương trình đào tạo, tăng cường thực hành và gắn kết giữa nhà trường, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Điều này sẽ giúp nâng cao chất lượng đào tạo và giảm khoảng cách giữa đào tạo và yêu cầu thực tiễn.

Thứ hai, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút và trọng dụng nhân tài, bao gồm việc xây dựng thang lương, phụ cấp đặc thù và cạnh tranh. Điều này sẽ giúp thu hút và giữ chân những người tài năng trong lĩnh vực KH&CN.

Thứ ba, cần tăng cường đầu tư và đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho phát triển nhân lực KH&CN, bao gồm việc phấn đấu đạt mức 1% GDP trong ngắn hạn và hướng tới 2% trong dài hạn. Đầu tư adequate cho KH&CN sẽ tạo điều kiện cho việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Cuối cùng, cần xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo, bao gồm việc thay đổi cách đánh giá, tạo không gian cho thử nghiệm và thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Văn hóa đổi mới sáng tạo sẽ tạo điều kiện cho việc phát triển và ứng dụng các kết quả nghiên cứu KH&CN vào thực tiễn sản xuất và đời sống.

Kết luận, phát triển nguồn nhân lực KH&CN là một nhiệm vụ quan trọng trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam. Với những nỗ lực và giải pháp quyết liệt, Việt Nam có thể xây dựng một đội ngũ nhân lực KH&CN chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế. Để biết thêm thông tin về các chính sách và hoạt động phát triển nguồn nhân lực KH&CN tại Việt Nam, có thể tham khảo thêm tại https://www.most.gov.vn/ và các nguồn tin cậy khác.

Ngành ngân hàng đang đối mặt với thách thức lớn trong việc tuyển dụng và đào tạo nhân lực công nghệ để thích ứng với chuyển đổi số, tự động hóa và an ninh mạng trong thời đại số. Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ đã tạo ra nhu cầu cấp thiết về nguồn nhân lực có kỹ năng công nghệ cao để đáp ứng nhu cầu của khách hàng và đảm bảo an ninh mạng.

Theo Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Phạm Tiến Dũng, ngành ngân hàng đang ‘khát’ nhân lực công nghệ như hiện nay. Từ năm 2017 đến nay, số lượng người dân trưởng thành có tài khoản ngân hàng đã tăng từ 31% lên 87%, tương ứng với khoảng 200 triệu tài khoản tiền gửi. Số lượng giao dịch tài chính cũng tăng lên 50-100 triệu giao dịch/ngày. Hơn 90% giao dịch của khách hàng được thực hiện qua kênh số, các dịch vụ ngân hàng cũng được tự động hóa. Ông Dũng cho rằng, người làm ngân hàng trong giai đoạn hiện nay không chỉ cần am hiểu nghiệp vụ truyền thống mà còn phải thành thạo kỹ năng công nghệ. Hai kỹ năng này cần song hành để có thể thiết kế và triển khai quy trình nghiệp vụ số.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cũng cho rằng, hầu hết các phần việc của con người hiện nay đều đã thay đổi. Các nhân viên giao dịch bình thường trước đây xử lý về các kỹ năng nghiệp vụ thì bây giờ phải xử lý sự cố về phần mềm, sự cố khi chuyển nhầm tiền, bị lừa đảo. Điều này đòi hỏi các nhân viên ngân hàng phải có kỹ năng công nghệ cao hơn để có thể xử lý các vấn đề phát sinh.

Để đáp ứng nhu cầu này, các ngân hàng thương mại như VPBank, ABBANK và LPBank đã mở rộng tuyển dụng nhân lực công nghệ. Đại diện VPBank chia sẻ, nếu trước đây các vị trí tuyển dụng chú trọng vào kinh nghiệm ngành, thì hiện nay, bên cạnh chuyên môn, khả năng sử dụng công cụ số để tối ưu hóa công việc là yêu cầu bắt buộc. Các ngân hàng đang tìm kiếm những người có kỹ năng công nghệ cao để có thể giúp họ thiết kế và triển khai các quy trình nghiệp vụ số.

PGS.TS Phạm Thị Hoàng Anh – Phó Giám đốc Học viện Ngân hàng cũng thừa nhận thời điểm này, nguồn cung về nhân lực công nghệ thông tin chưa đủ cầu. Ngành ngân hàng thiếu hụt nguồn cung nhân lực có chuyên môn sâu về công nghệ thông tin. Để giải quyết vấn đề này, PGS.TS Phạm Thị Hoàng Anh cho rằng cần ban hành khung năng lực số cho ngành ngân hàng, theo vị trí công tác. Tăng cường hợp tác theo ‘mô hình 3 nhà’: Ngân hàng nhà nước – Các cơ sở đào tạo – Các cơ sở tài chính, khoa học công nghệ. Xây dựng được bộ tiêu chuẩn về đào tạo số cho ngành ngân hàng làm sao gắn kết lý thuyết với thực tiễn, sinh viên được tham gia nhiều hơn vào thực tiễn, có thêm kinh nghiệm, được đào tạo chuyên sâu.

Khung năng lực số cho ngành ngân hàng sẽ giúp các cơ sở đào tạo và các ngân hàng có thể xác định được nhu cầu về kỹ năng công nghệ của các nhân viên. Từ đó, họ có thể xây dựng các chương trình đào tạo phù hợp để giúp các nhân viên nâng cao kỹ năng công nghệ của mình. Đồng thời, việc tăng cường hợp tác giữa các cơ sở đào tạo, các ngân hàng và các cơ sở tài chính, khoa học công nghệ sẽ giúp tạo ra một nguồn nhân lực công nghệ thông tin chất lượng cao cho ngành ngân hàng.

Cuối cùng, việc xây dựng bộ tiêu chuẩn về đào tạo số cho ngành ngân hàng sẽ giúp đảm bảo rằng các chương trình đào tạo đều đáp ứng được nhu cầu về kỹ năng công nghệ của ngành. Điều này sẽ giúp các nhân viên ngân hàng có thể đáp ứng được nhu cầu của khách hàng và đảm bảo an ninh mạng trong thời đại số. VietnamPlus sẽ tiếp tục cập nhật thông tin về vấn đề này.