Bộ Tư pháp vừa trình Chính phủ Dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 197/2025/QH15 của Quốc hội. Đây là một nỗ lực nhằm tạo ra những đột phá trong việc xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật tại Việt Nam. Dự thảo tập trung vào các cơ chế tài chính, nguồn nhân lực cũng như việc thành lập quỹ hỗ trợ xây dựng chính sách, pháp luật – những yếu tố quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả của hệ thống pháp luật.

Theo dự thảo, một trong những điểm mới quan trọng là việc hướng dẫn chi tiết về danh mục nhiệm vụ, hoạt động, định mức và khoán chi trong xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Điều này bao gồm các hoạt động như ký kết điều ước quốc tế, gia nhập tổ chức quốc tế và một số nhiệm vụ nghiên cứu chiến lược, chính sách, tổ chức thi hành pháp luật hỗ trợ trực tiếp cho xây dựng pháp luật. Dự thảo cũng đề xuất các mức chi cụ thể cho một số loại văn bản quy phạm pháp luật mới, nhằm tạo sự minh bạch và hiệu quả trong việc sử dụng nguồn lực công.

Đáng chú ý, dự thảo đề xuất cơ chế ký hợp đồng khoán việc theo cơ chế thị trường với người có trình độ chuyên môn cao, kinh nghiệm thực tiễn về pháp luật quốc tế, giải quyết tranh chấp quốc tế. Điều này nhằm mục đích triển khai nhiệm vụ, giải quyết vụ việc cụ thể một cách hiệu quả hơn, đồng thời tận dụng được nguồn nhân lực chất lượng cao từ bên ngoài.

Về quỹ hỗ trợ xây dựng chính sách, pháp luật, dự thảo đề xuất thành lập quỹ này như một quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách. Quỹ sẽ có vốn điều lệ ban đầu là 300 tỷ đồng và sẽ được bổ sung để đạt 1.000 tỷ đồng vào năm 2030. Bộ trưởng Bộ Tư pháp sẽ đảm nhiệm vai trò Chủ tịch quỹ này. Sự ra đời của quỹ dự kiến sẽ cung cấp một nguồn lực tài chính ổn định và linh hoạt để hỗ trợ cho các hoạt động xây dựng chính sách và pháp luật tại Việt Nam.

Tóm lại, dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 197/2025/QH15 của Quốc hội đại diện cho một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao hiệu quả xây dựng chính sách, pháp luật tại Việt Nam. Bằng cách tập trung vào cơ chế tài chính, nguồn nhân lực và thành lập quỹ hỗ trợ, dự thảo hướng tới tạo ra những đột phá cần thiết để nâng cao chất lượng và hiệu quả của hệ thống pháp luật.

Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là về cơ sở hạ tầng và nhân lực. Tuy nhiên, quá trình này cũng mở ra cơ hội lớn trong việc nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng dịch vụ công. Để xây dựng một hệ thống chính phủ số hiệu quả, lấy người dân làm trung tâm, đồng thời đảm bảo tính minh bạch và an toàn trong quản lý nhà nước, Việt Nam cần tập trung vào việc xây dựng một thể chế kiến tạo vững chắc.

Thách thức chuyển đổi số khu vực công

Tại Diễn đàn ‘Chuyển đổi số khu vực công – Tiền đề cho phát triển kinh tế xã hội’ diễn ra ngày 17/7, ông Phạm Mạnh Hùng – Phó Tổng Giám đốc VOV cho biết, khu vực công được xác định là người dẫn đường và là tiền đề vững chắc cho sự phát triển kinh tế – xã hội thông qua quá trình số hóa và thích ứng nhanh chóng. Chuyển đổi số trong khu vực công là một đột phá hàng đầu và là động lực chính để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, thúc đẩy kinh tế – xã hội và ngăn chặn nguy cơ tụt hậu.

Tuy nhiên, việc triển khai quá trình chuyển đổi số trong khu vực công cũng gặp nhiều khó khăn, thách thức về hạ tầng số. Đặc biệt là ở cấp cơ sở, dữ liệu chưa đồng bộ, thiếu kết nối, thiếu chia sẻ giữa các cơ quan, bộ, ngành, địa phương, nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu, tâm lý e dè đổi mới ở một số nơi. Cùng với đó, hệ thống thể chế và chính sách pháp luật về chuyển đổi số còn chưa hoàn thiện và thiếu đồng bộ.

Ông Nguyễn Hữu Thái Hòa – Phó Viện trưởng Viện Trí Việt IVM/VUSTA, Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, thách thức lớn nhất trong chuyển đổi số khu vực công là các vấn đề liên quan đến cơ sở hạ tầng công nghệ và nguồn lực. Nhiều cơ quan nhà nước vẫn sử dụng các hệ thống công nghệ cũ kỹ, không đồng bộ, gây khó khăn trong việc tích hợp các giải pháp số hóa mới.

Xây dựng một thể chế kiến tạo vững chắc

Ông Chử Đức Hoàng – Chánh văn phòng Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) kiến nghị, để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số quốc gia, Việt Nam đang tập trung vào việc xây dựng một thể chế kiến tạo vững chắc, tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển. Trong đó, việc hình thành các cơ chế thử nghiệm đóng vai trò then chốt, cho phép kiểm tra và hoàn thiện các giải pháp số hóa trước khi triển khai rộng rãi.

Để cụ thể hóa những định hướng này, việc thể chế hóa các quy định pháp luật là vô cùng cần thiết. Một trong những yếu tố cốt lõi để hiện thực hóa chuyển đổi số là việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia và cơ sở dữ liệu chuyên ngành đồng bộ, liên thông.

Chuyển đổi số thành công đòi hỏi sự đầu tư mạnh mẽ vào con người và một niềm tin vững chắc vào đội ngũ. Nếu thiếu đi niềm tin, mọi nỗ lực sẽ trở nên vô nghĩa. Điều này đặc biệt đúng khi xây dựng đội ngũ công nghệ thông tin (IT) và chuyên gia – những nhân tố cốt lõi cho sự phát triển.

Ông Nguyễn Hữu Thái Hoà đề xuất, cần tăng ngân sách cho việc nâng cấp cơ sở hạ tầng số, như trung tâm dữ liệu quốc gia và mạng 5G, đặc biệt ở các địa phương. Đồng thời xây dựng các chương trình đào tạo kỹ năng số cho cán bộ, công chức, hợp tác với các trường đại học và doanh nghiệp để phát triển nguồn nhân lực công nghệ.

Việt Nam cần khuyến khích các doanh nghiệp công nghệ tham gia phát triển giải pháp số cho khu vực công, như ứng dụng AI, blockchain, hoặc IoT. Ngoài ra, cần triển khai các chiến dịch truyền thông để khuyến khích người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến, đảm bảo các nền tảng dễ sử dụng và hỗ trợ đa ngôn ngữ.

Thành phố Đà Nẵng đang đối mặt với thách thức về thiếu nhân lực chuyên trách công nghệ thông tin tại các địa phương cấp xã trong quá trình triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Sự thiếu hụt này đã gây ra nhiều khó khăn trong việc vận hành và triển khai các ứng dụng công nghệ thông tin tại các xã, phường.

Xã Sông Kôn là một ví dụ điển hình. Hiện tại, xã này chỉ có một công chức khối Đảng có trình độ đại học công nghệ thông tin, người này đang tạm thời kiêm nhiệm hỗ trợ khối UBND xã thực hiện công tác ứng dụng công nghệ thông tin. Tuy nhiên, do phải thực hiện nhiều nhiệm vụ chuyên môn khác, thời gian dành cho công tác công nghệ thông tin còn rất hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng và tiến độ công việc chung của Đảng ủy, chính quyền địa phương. Khối lượng công việc liên quan đến công nghệ thông tin ngày càng nhiều, vượt quá khả năng của một cán bộ kiêm nhiệm.

UBND xã Sông Kôn đã đề xuất tuyển dụng mới 2 nhân sự hoặc điều động công chức/viên chức có chuyên môn lĩnh vực công nghệ thông tin để đáp ứng nhu cầu cấp thiết. Tương tự, UBND xã Tây Giang cũng kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét bổ sung cán bộ, công chức chuyên môn tại một số vị trí còn thiếu.

Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Đà Nẵng đánh giá đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chuyên trách công nghệ thông tin còn mỏng, kỹ năng tham mưu chuyển đổi số tại cơ quan, đơn vị, địa phương đôi lúc còn yếu. Điều này đòi hỏi cần có sự hỗ trợ và bổ sung nhân lực để đảm bảo triển khai hiệu quả các chương trình chuyển đổi số.

Để giải quyết vấn đề này, Sở Nội vụ đã đề xuất UBND thành phố cho phép các địa phương hợp đồng nhân lực phụ trợ về công nghệ thông tin. Đồng thời, các xã, phường đã đăng ký nhu cầu bố trí từ 2-3 sinh viên năm cuối ngành công nghệ thông tin về hỗ trợ địa phương trong giai đoạn đầu vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Trần Nam Hưng đã ghi nhận tình trạng thiếu nhân lực phụ trách lĩnh vực công nghệ thông tin tại các địa phương. Ông cho rằng, trong khi chờ thành phố giải quyết, các địa phương có thể linh hoạt ký hợp đồng với các đơn vị cung ứng dịch vụ công nghệ thông tin để được bổ sung nhân lực phụ trách lĩnh vực này. Việc này sẽ giúp các địa phương có thể tiếp tục triển khai hiệu quả các chương trình chuyển đổi số và đảm bảo vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Trong bối cảnh hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của chính quyền địa phương ngày càng trở nên quan trọng. Việc đảm bảo nhân lực phụ trách lĩnh vực này sẽ giúp các địa phương có thể triển khai hiệu quả các chương trình chuyển đổi số, cải thiện chất lượng và hiệu quả của các dịch vụ công.

Tóm lại, việc thiếu nhân lực phụ trách lĩnh vực công nghệ thông tin tại các địa phương cấp xã là một thách thức lớn trong quá trình triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại thành phố Đà Nẵng. Các địa phương cần có sự hỗ trợ và bổ sung nhân lực để đảm bảo triển khai hiệu quả các chương trình chuyển đổi số.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ ra thực trạng đáng lo ngại trong việc triển khai các hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trên toàn quốc. Nhiều bộ, ngành và địa phương chưa chủ động trong việc đăng ký nhu cầu kinh phí cho các hoạt động này, dẫn đến sự phát triển chưa tương xứng của khoa học và công nghệ nước ta.

Tình trạng này một phần xuất phát từ việc thể chế, cơ chế và chính sách thúc đẩy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số còn chưa đầy đủ. Vì vậy, việc tạo lập cơ chế và chính sách đủ mạnh để thu hút nhân tài trong lĩnh vực này đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ giúp Việt Nam thích ứng và phát huy được nội lực trong cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0.

Tuy nhiên, việc triển khai thu hút nhân lực cho khoa học và công nghệ vẫn còn nhiều hạn chế. Chính sách đãi ngộ hiện tại chưa đủ mạnh và hấp dẫn để thu hút và giữ chân nhân tài. Để giải quyết vấn đề này, cần có chính sách đột phá trong việc phát hiện, đào tạo, trọng dụng và đãi ngộ nhân tài. Đồng thời, cần xây dựng môi trường làm việc sáng tạo và cạnh tranh lành mạnh, cũng như thúc đẩy hợp tác giữa các viện, trường, doanh nghiệp và khu vực công trong đổi mới sáng tạo.

Trong Kỳ họp thứ Chín vừa qua, Quốc hội đã thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo với nhiều chính sách có tính đột phá để khuyến khích những người nghiên cứu khoa học và công nghệ. Luật quy định rõ về chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo. Thủ tướng Chính phủ cũng đã chỉ rõ mốc thời gian để hoàn thiện các chính sách thu hút nguồn nhân lực.

Điều quan trọng là các cơ quan liên quan cần sớm vào cuộc để triển khai thực hiện các chính sách đã được ban hành. Việc triển khai hiệu quả các chính sách này sẽ giúp tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của quốc gia và tạo ra động lực cho sự phát triển bền vững.

Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được ban hành với mục tiêu tạo ra những thay đổi căn bản trong cách tiếp cận và quản lý hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Để thực hiện thành công, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương và các tổ chức liên quan. Sự đầu tư và quan tâm đến khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ngay từ bây giờ sẽ giúp Việt Nam vươn lên trở thành một quốc gia có trình độ khoa học và công nghệ cao trong tương lai.

Nhìn chung, tạo lập cơ chế và chính sách đủ mạnh để thu hút nhân tài cho lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là nhiệm vụ cấp thiết. Với sự ban hành của Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo và sự chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ, hy vọng rằng Việt Nam sẽ sớm có được những giải pháp căn cơ để thúc đẩy sự phát triển của khoa học và công nghệ, thu hút được nhân tài và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Các doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có khả năng tham gia vào chuỗi công nghệ toàn cầu thông qua những bước đi nhỏ, tập trung vào từng công đoạn cụ thể hoặc các mô hình công nghệ phù hợp với năng lực của mình. Ông Cao Đại Thắng, Tổng giám đốc Intech Group, chia sẻ về kinh nghiệm làm việc với các doanh nghiệp lớn và nghiên cứu nhiều mô hình cho thấy rằng, việc bắt đầu từ những bước nhỏ là phù hợp với năng lực của doanh nghiệp Việt Nam và điều kiện tại Việt Nam.

Ông Thắng nhận định rằng nhiều dự án thất bại không phải do ý tưởng không thuyết phục, mà do chi phí đầu tư ban đầu quá lớn, vượt quá sức chịu đựng của các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp khởi nghiệp (startup). Tuy nhiên, nếu biết cách bắt đầu đúng đắn, từng phần, ở từng phân xưởng, bài toán chi phí có thể được giải quyết, mở ra các cơ hội hợp tác. Việc này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro về tài chính mà còn cho phép doanh nghiệp tích lũy kinh nghiệm và xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển sau này.

Intech Group đã thiết lập quan hệ đối tác với các công ty quốc tế trong ngành và nhận được sự quan tâm hợp tác từ phía họ, với điều kiện tiên quyết là hạ tầng có sẵn, con người sẵn sàng, và mô hình đầu tư thông minh để tận dụng được lợi thế về chi phí, lao động và tinh thần học hỏi của người Việt. Từ thực tế đó, Intech Group đã lên kế hoạch triển khai xây dựng trung tâm hạ tầng công nghệ quy mô nhỏ để hỗ trợ sản xuất linh kiện, vi mạch.

Ông Cao Đại Thắng cho rằng cách tạo đà này bắt đầu từ những việc rất thiết thực như hệ thống hàn dây, đóng gói, đo kiểm… để xây dựng năng lực sản xuất dần dần. Đây là những bước đi cụ thể, giúp doanh nghiệp Việt Nam có thể gia nhập chuỗi giá trị toàn cầu một cách có hiệu quả.

Ông Nguyễn Đức Minh, Phó hiệu trưởng trường Điện – điện tử (Đại học Bách khoa Hà Nội), cũng đồng quan điểm rằng điểm nghẽn lớn nhất hiện nay của các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), là nguồn vốn đầu tư. Tuy nhiên, cơ hội vẫn sẽ đến nếu doanh nghiệp lựa chọn hướng đi phù hợp với điều kiện nhằm phát huy lợi thế nhất định của mình, đó là khả năng thích ứng nhanh và linh hoạt.

Bước đi phù hợp được ông Nguyễn Đức Minh gọi là “du kích công nghệ”. Thay vì đầu tư lớn để phục vụ thị trường rộng, việc chọn phân khúc phù hợp – thị trường ngách để khởi đầu đã và đang được nhiều doanh nghiệp lựa chọn. Các chuyên gia đánh giá rằng việc tập trung vào một phân khúc thị trường nhỏ, chuyên biệt nhưng vừa sức là cách làm phù hợp với doanh nghiệp SME, chưa có tiềm lực lớn, giúp họ có thể phát triển bền vững và hội nhập vào chuỗi công nghệ toàn cầu.

Việc tham gia vào chuỗi công nghệ toàn cầu không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam mở rộng thị trường mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh, cũng như tạo ra cơ hội hợp tác với các đối tác quốc tế. Để đạt được điều này, doanh nghiệp cần xác định hướng đi phù hợp, tập trung vào phát triển công nghệ và nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ của mình.