Trong nỗ lực thu hút đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp, tỉnh Thái Nguyên đang tập trung nguồn lực để phát triển hạ tầng, nhắm đến các dự án quy mô lớn. Tuy nhiên, vào thời điểm các địa phương trên địa bàn tỉnh đang tích cực thực hiện công tác giải phóng mặt bằng để triển khai loạt dự án trong quý III/2025, nhiều hộ dân đã lợi dụng tình hình để xây dựng trái phép, với mục đích kê khai đền bù.

Nhiều trường hợp xây dựng trái phép đã được ghi nhận, trong đó có những hộ dân tiến hành xây dựng ồ ạt, thậm chí chỉ trong một đêm, để hoàn thành công trình và không để chính quyền kịp ngăn chặn. Ông Lê Thanh Sơn, Chủ tịch UBND xã Điềm Thụy, cho biết rằng có hộ dân chỉ mất một buổi sáng để dựng xong công trình tạm. Nếu tình trạng này không được xử lý kịp thời, nguy cơ lan rộng là rất cao.

Tình trạng xây dựng trái phép đã được báo cáo tại khu vực phường Vạn Xuân và phường Phổ Yên, với hàng loạt công trình, chuồng trại, bể phốt, mái tôn được dựng lên. Trước tình trạng này, chính quyền địa phương đã phải lập biên bản yêu cầu dừng thi công đối với các trường hợp vi phạm. Tuy nhiên, một số hộ dân vẫn cố tình xây dựng thêm, với lý do không nắm rõ thông tin quy hoạch hoặc chỉ dựng tạm để phục vụ sinh hoạt.

Thực tế cho thấy, việc cố tình xây dựng trái phép không phải là hành động vô ý, mà có ý đồ trục lợi. Một người dân địa phương đã bày tỏ mối quan ngại về tình trạng này và mong muốn có biện pháp xử lý dứt điểm để không để tình trạng vi phạm tiếp diễn công khai.

Cùng với việc xây dựng trái phép, nhiều hộ dân còn đề nghị chuyển đổi mục đích sử dụng đất, kê khai sai hiện trạng nhằm trục lợi. Các hộ dân cố tình xây dựng trái phép sẽ gây khó khăn trong việc bồi thường và ảnh hưởng đến việc triển khai các dự án đầu tư.

Nhà nước cần đảm bảo công bằng và đúng đối tượng khi đền bù, giải tỏa, bồi thường tài sản trên đất cho người dân. Việc chi tiền để trả cho những trường hợp gian dối hoặc có hành vi vi phạm pháp luật là không thể chấp nhận được.

Vấn đề đặt ra là phải ngăn chặn và xử lý các trường hợp xây dựng trái phép. Các hộ dân nào xây dựng trái phép, lực lượng chức năng cần lập biên bản xử phạt ngay lập tức. Để quản lý và sử dụng công cụ hỗ trợ ghi hình như quay flycam để phát hiện xây dựng trái phép, cần căn cứ vào quy hoạch hiện tại.

Chính sách đền bù, bồi thường cho dân là phải đúng đối tượng, không thể lãng phí ngân sách cho những kẻ cố tình trục lợi. Nếu làm nghiêm thì không thể có người dân nào làm sai được. Nếu cố tình xây dựng trái phép, thì cần phải có biện pháp cưỡng chế, không bồi thường.

Từ ngày 1.1.2026, việc tính tiền đền bù khi Nhà nước thu hồi đất sẽ có sự thay đổi đáng kể do việc áp dụng bảng giá đất mới, được xây dựng dựa trên nguyên tắc tiệm cận với giá thị trường. Luật Đất đai 2024 và Nghị định 151/2025/NĐ-CP đã đưa ra quy định quan trọng về việc xây dựng và áp dụng bảng giá đất mới.

UBND cấp tỉnh sẽ có trách nhiệm xây dựng và quyết định bảng giá đất lần đầu, công bố và áp dụng từ ngày 1.1.2026. Sau đó, hằng năm, UBND tỉnh sẽ tiếp tục điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung bảng giá đất để công bố và áp dụng từ ngày 1.1 của năm tiếp theo. Bảng giá đất sẽ được xây dựng theo khu vực, vị trí và được UBND tỉnh công bố.

Việc điều chỉnh bảng giá đất sẽ dựa trên nguyên tắc tiệm cận với giá đất thị trường, trong khi giá đền bù đất được tính theo giá đất cụ thể. Cụ thể, theo khoản 3 Điều 159 Luật Đất đai 2024, giá đất cụ thể sẽ được xác định bằng phương pháp hệ số điều chỉnh giá đất được tính như sau: Giá đất của thửa đất cần định giá (1m2) = giá đất trong bảng giá đất của thửa đất cần định giá x hệ số điều chỉnh giá đất.

Các yếu tố ảnh hưởng đến giá đất được quy định tại Điều 8 Nghị định 71/2024/NĐ-CP bao gồm vị trí, địa điểm của thửa đất, khu đất; điều kiện về giao thông, cấp thoát nước, cấp điện; diện tích, kích thước, hình thể của thửa đất, khu đất; các yếu tố liên quan đến quy hoạch xây dựng; hiện trạng môi trường, an ninh; thời hạn sử dụng đất và các yếu tố khác ảnh hưởng đến giá đất phù hợp với điều kiện thực tế, truyền thống văn hóa, phong tục tập quán của địa phương.

Do đó, bắt đầu từ ngày 1.1.2026, giá đất thị trường sẽ có ảnh hưởng trực tiếp đến giá đền bù đất. Điều này có thể dẫn đến việc giá đền bù sẽ cao hơn so với hiện nay, trừ trường hợp bồi thường bằng việc cho thuê đất trả tiền một lần cho cả thời gian thuê thì giá đất tính tiền thuê đất sẽ là giá đất cụ thể do UBND cấp có thẩm quyền quyết định ngay tại thời điểm phê duyệt.