Công nghệ 4.0 đang đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa tại Việt Nam. Sự tích hợp của công nghệ vào các bảo tàng và di tích lịch sử đã giúp không gian văn hóa trở nên sống động và hấp dẫn hơn, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ.

Một trong những ví dụ điển hình là Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, nơi công nghệ 4.0 đã biến những tác phẩm nghệ thuật thành ‘câu chuyện hình ảnh sống’. Thông qua việc áp dụng các công nghệ mới, người xem có thể tương tác và khám phá các tác phẩm nghệ thuật một cách sâu sắc hơn. Điều này đã giúp bảo tàng thu hút được lượng khách trẻ tăng vọt lên 40% tổng lượng khách tham quan từ năm 2021. Không chỉ đến để học hỏi, những du khách trẻ này còn chia sẻ trải nghiệm của mình trên mạng xã hội, tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

Văn Miếu – Quốc Tử Giám cũng là một điểm đến nổi bật với việc ứng dụng công nghệ 4.0 trong việc tái hiện truyền thống khoa cử xưa. Thông qua công nghệ 3D mapping, thực tế tăng cường (AR) và trí tuệ nhân tạo (AI), du khách có thể khám phá di tích này một cách sống động hơn. Hệ thống trợ lý du lịch ảo, tour tham quan ảo 3D, và trải nghiệm VR360 cho phép khách tham quan khám phá di tích ở mọi lúc, mọi nơi.

Đêm hội ánh sáng 3D mapping tại Văn Miếu đã biến nơi này thành một không gian văn hóa sáng tạo, giao thoa giữa truyền thống và hiện đại. Sự kiện này đã thu hút đông đảo du khách, giúp họ trải nghiệm di tích lịch sử dưới một góc nhìn mới mẻ và thú vị.

Việc ‘đánh thức’ di sản bằng công nghệ không chỉ là xu hướng mà đang trở thành sứ mệnh chung. Điều này giúp mỗi di sản có cơ hội kể lại câu chuyện của mình theo ngôn ngữ mới, lay động và lan tỏa trong cộng đồng số. Qua đó, các di sản văn hóa được bảo tồn và phát huy giá trị, đồng thời giúp thế hệ trẻ kết nối và hiểu sâu sắc hơn về lịch sử và văn hóa của dân tộc.

Ở tỉnh Sơn La, các bảo tàng và thư viện đang tích cực chuyển đổi số, tạo ra những trải nghiệm mới mẻ và thú vị cho người dân và du khách. Với sự hỗ trợ của công nghệ, những không gian tưởng chừng tĩnh lặng này đã trở thành điểm đến sống động và hấp dẫn.

Bảo tàng tỉnh Sơn La, nơi lưu giữ những ký ức lịch sử và văn hóa, đã áp dụng công nghệ thực tế ảo và quét mã QR để du khách có thể trải nghiệm và khám phá di tích lịch sử một cách sống động. Chị Đặng Thị Thanh Quế, du khách đến từ Thành phố Hồ Chí Minh, chia sẻ: “Chỉ cần quét mã QR, tôi đã thấy toàn bộ sơ đồ và nội dung tham quan, chi tiết về cấu trúc nhà tù và cách sinh hoạt của người tù chính trị”. Du khách không chỉ có trải nghiệm thực tế ảo mà còn có thể tiếp cận kho dữ liệu số của bảo tàng thông qua internet. Hơn 35.000 hiện vật và tư liệu đã được số hóa, trong đó có những bộ sưu tập về hình ảnh, cổ vật, nghi lễ, trang phục và sản phẩm nghề thủ công truyền thống của đồng bào các dân tộc.

Chị Cầm Thị May, Phòng Giáo dục Truyền thông, Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La, cho biết: “Hiện nay, trên trang web của Bảo tàng Sơn La có nhiều tiện ích giúp du khách có thể tham quan và trải nghiệm, bao gồm công nghệ thực tế ảo để xem toàn cảnh thực trạng di tích nhà tù và các phòng của bảo tàng”. Điều này giúp du khách có thể khám phá bảo tàng một cách linh hoạt và chủ động.

Không gian Thư viện tỉnh Sơn La cũng đang thay đổi diện mạo với sự hỗ trợ của công nghệ thông minh. Một thiết bị công nghệ có thể thay thế cả phòng mục lục, và một mã QR có thể mở ra kho tri thức đã số hóa. Chị Lê Xuân, ở phường Tô Hiệu, tỉnh Sơn La, chia sẻ: “Trước đây, người đọc phải mang theo sổ để mượn hay đổi sách. Còn bây giờ, chỉ cần đọc tên hoặc mã số đã có thể tra cứu, rất thuận tiện trong việc mượn sách ở thư viện”. Công nghệ số còn giúp cán bộ thư viện tiết kiệm thời gian và giảm áp lực cho những phần việc thủ công trong quản lý và tránh thất thoát tài liệu.

Anh Lò Văn Thông, Phòng Nghiệp vụ, Bảo tàng và Thư viện tỉnh Sơn La, nói: “Máy scan bây giờ hiện đại hơn so với trước, mình sẽ không phải chỉnh sửa ảnh khi lưu trữ, mất nhiều công đoạn… Bây giờ mình chỉ cần 1 bước scan thôi là có thể đẩy trực tiếp lên dữ liệu số phục vụ bạn đọc được rồi”. Việc số hóa tư liệu đã giúp bạn đọc có thể dễ dàng tìm kiếm và tham khảo, đặc biệt là với những học sinh vùng sâu vùng xa hoặc những người không có điều kiện đến thư viện trực tiếp.

Em Bùi Bảo Nam, Phường Tô Hiệu, tỉnh Sơn La, chia sẻ: “Em thấy rất hữu ích, khi ở nhà em có thể tìm đầu sách qua website, app, có thể đọc sách online”. Sự đồng hành của công nghệ đã giúp những giá trị lịch sử, kho tàng tri thức và văn hóa ngày càng trở nên sống động, hấp dẫn và lan tỏa.

Trong những năm gần đây, ngành văn hóa tỉnh Đồng Nai đã tích cực triển khai các giải pháp ứng dụng công nghệ số nhằm lưu trữ, giới thiệu và lan tỏa giá trị văn hóa, lịch sử của địa phương. Các đơn vị thuộc ngành văn hóa trên địa bàn tỉnh đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong hoạt động văn hóa, tạo ra những trải nghiệm mới mẻ cho người dân.

Trung tâm Văn hóa – điện ảnh Đồng Nai là một trong những đơn vị đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ số. Đơn vị này đã tổ chức triển lãm thực tế ảo với chủ đề về văn hóa, con người Đồng Nai, đờn ca tài tử… Các triển lãm này được thiết kế dưới dạng 3D kết hợp với âm thanh, lời thuyết minh giúp tái hiện không gian văn hóa Đồng Nai một cách sinh động, gần gũi. Người xem có thể truy cập vào không gian ảo này mọi lúc, mọi nơi thông qua website và các nền tảng mạng xã hội.

Bên cạnh đó, Trung tâm Văn hóa – điện ảnh Đồng Nai còn tích cực livestream, phát sóng trực tuyến trên fanpage của trung tâm các chương trình văn nghệ, tuyên truyền lưu động. Chỉ tính từ đầu tháng 7 năm 2025 đến nay, đã có hơn 10 buổi diễn văn nghệ tại các phường, xã trên địa bàn tỉnh.

Nhà hát Nghệ thuật Đồng Nai cũng duy trì hình thức live stream trên fanpage để giới thiệu các chương trình nghệ thuật, vở cải lương và trích đoạn cải lương. Công chúng trong và ngoài tỉnh có thể thưởng thức và xem bất cứ lúc nào các chương trình nghệ thuật mang đậm bản sắc văn hóa Đồng Nai do nhà hát thực hiện.

Tại Thư viện Đồng Nai, quá trình số hóa tài liệu đang diễn ra mạnh mẽ. Hàng ngàn đầu sách về lịch sử, văn hóa Đồng Nai đã được số hóa, tích hợp mã QR để phục vụ bạn đọc tra cứu từ xa. Thư viện cũng xây dựng mô hình trải nghiệm lịch sử thông qua hệ thống màn hình tương tác và mô phỏng thực tế ảo.

Các di tích trên địa bàn tỉnh cũng gắn mã QR để người dân có thể tra cứu thông tin trực tiếp tại điểm tham quan. Mỗi mã QR như một kho tư liệu thu nhỏ, giúp du khách tìm hiểu giá trị di tích một cách chủ động, không cần phụ thuộc vào hướng dẫn viên.

Bảo tàng Đồng Nai xây dựng các tour tham quan thực tế ảo tại hệ thống di tích, giúp người dân ở xa có thể tham quan trực tuyến. Đây là cách làm sáng tạo, hiệu quả trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số.

Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa, thể thao và du lịch Lê Thị Ngọc Loan cho biết, ngành sẽ tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chuyển đổi số trên lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch; hoàn thiện cơ sở dữ liệu ngành, bảo đảm kết nối, tích hợp đồng bộ với hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia.

Phó giám đốc Bảo tàng Đồng Nai Phạm Văn Minh cho biết, bảo tàng sẽ tiếp tục số hóa các hiện vật bảo tàng, trong đó tập trung vào các hiện vật tiêu biểu. Sau khi số hóa, bảo tàng sẽ xây dựng không gian trưng bày ảo tại các phòng trưng bày chuyên đề.

Công nghệ số đã và đang giúp những không gian lưu trữ văn hóa, lịch sử truyền thống của Đồng Nai được mở rộng, đưa di sản đến gần hơn với cộng đồng. Đây không chỉ là xu thế mà còn là giải pháp lâu dài để giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử cho thế hệ mai sau.