Việc giám định hài cốt liệt sĩ đang gặp phải một thách thức lớn khi các mẫu xương lâu năm thường bị phân hủy nặng sau thời gian dài chôn cất. Theo Tiến sĩ Trần Trung Thành, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Giám định ADN thuộc Viện Sinh học, khoảng 30% số mẫu thu thập không cho ra kết quả sau khi giám định. Điều này cho thấy sự cần thiết phải phát triển các công nghệ và phương pháp mới để nâng cao hiệu quả giám định.
Từ tháng 7/2019 đến nay, Trung tâm Giám định ADN đã đạt được những thành tựu đáng kể trong việc phát triển và áp dụng công nghệ phân tích ADN. Cụ thể, trung tâm đã phát triển 13 quy trình, thực hiện 800 đợt tách chiết ADN từ các mẫu xương lâu năm, tương đương khoảng 8.000 mẫu hài cốt liệt sĩ. Tỷ lệ tách chiết thành công dựa trên công nghệ phân tích ADN ty thể đạt 22%, góp phần quan trọng trong việc trả lại danh tính cho nhiều liệt sĩ và giải mã được nhiều hệ gen của hài cốt liệt sĩ. Hiện tại, trung tâm đang lưu trữ khoảng 7.000 mẫu hài cốt liệt sĩ và có công suất giám định 4.000 mẫu/năm.
Để nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh, dự án ODA không hoàn lại “Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao” do Chính phủ Hoa Kỳ tài trợ đã được triển khai. Mục tiêu của dự án là phát triển một hệ thống toàn diện để đối khớp ADN từ hài cốt bị phân hủy nặng với ADN từ các gia đình đang tìm kiếm người thân.
Một bước tiến quan trọng trong công nghệ phân tích ADN đã được áp dụng gần đây, cho phép khớp nối các mẫu không giới hạn dòng mẹ, đồng thời chấp nhận các mẫu họ hàng xa của cả dòng bố và dòng mẹ. Công nghệ mới này ứng dụng công nghệ giải trình tự thế hệ mới kết hợp phân tích các chỉ thị di truyền SNP trên gen nhân, cho phép xác định quan hệ huyết thống xa đến 4-5 thế hệ. Kết quả cho thấy số mẫu đối khớp thành công đạt 70/100 mẫu, thể hiện sự cải thiện đáng kể so với các phương pháp trước đây.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phí Quyết Tiến, Phó Viện trưởng Viện Sinh học, cho biết công nghệ mới này có khả năng phân tích các mẫu ADN bị phân mảnh với độ tuổi mẫu từ 50-70 năm. Viện đã chủ động đầu tư nghiên cứu, tiếp cận và làm chủ công nghệ hiện đại trong lĩnh vực giám định ADN, không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng. Việc áp dụng công nghệ mới này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả giám định hài cốt liệt sĩ mà còn góp phần xây dựng một hệ thống giám định ADN toàn diện và hiện đại.
Với sự phát triển và áp dụng các công nghệ mới, việc giám định hài cốt liệt sĩ đang trở nên hiệu quả hơn. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần phải vượt qua để nâng cao hiệu quả giám định. Viện Sinh học và Trung tâm Giám định ADN đang tiếp tục nghiên cứu và phát triển các công nghệ mới để góp phần giải mã các hệ gen của hài cốt liệt sĩ và trả lại danh tính cho những người đã ngã xuống trong chiến tranh.
