Nhiều thành phố trên thế giới đang tích cực triển khai các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm không khí bằng cách thiết lập vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) hoặc vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). Các khu vực này áp dụng các quy định nghiêm ngặt đối với phương tiện giao thông, nhằm giảm thiểu khí thải và cải thiện chất lượng không khí.
Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI), chính sách ZEZ không chỉ giúp giảm đáng kể khí thải mà còn mang lại lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế hợp lý, ZEZ có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, giảm tắc nghẽn giao thông và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn.
Các thành phố tiên phong trong việc triển khai ZEZ bao gồm Rotterdam, Amsterdam (Hà Lan), London, Oxford (Anh), Brussels (Bỉ), Santa Monica, Los Angeles (Mỹ), Oslo (Na Uy) và một số thành phố tại Trung Quốc như Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan và Hàng Châu.
Trong khi LEZ chủ yếu siết chặt tiêu chuẩn khí thải xe động cơ đốt trong, thì ZEZ là khu vực chỉ cho phép phương tiện không phát thải như xe điện, xe đạp và người đi bộ được phép di chuyển tự do.
Một số thành phố đã bắt đầu triển khai ZEZ, như Thâm Quyến, nơi đã thiết lập 10 khu ZEZ vào năm 2018. Các khu vực này có tổng diện tích 22 km2, chỉ chiếm khoảng 1,1% diện tích thành phố, nhưng đã giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí và ùn tắc giao thông.
Để triển khai ZEZ hiệu quả, các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Vì vậy, họ bắt đầu ở quy mô nhỏ, như cách của Thâm Quyến.
Một số thành phố cũng đang thử nghiệm các vị trí khác ngoài trung tâm, như Trung Quốc đang xem xét thiết lập các khu ZEZ (hoặc các vùng phát thải cực thấp) tại các khu công nghiệp, cảng biển, bãi hàng đường sắt và sân bay.
Để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, các thành phố như Rotterdam đã áp dụng giai đoạn chuyển tiếp kéo dài, cung cấp các khoản trợ cấp mua xe tải điện và tư vấn chi phí.
WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường.
Triển khai ZEZ có thể là thách thức, nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi. Tuy nhiên, điều quan trọng là chính sách cần tránh gây ra những tác động tiêu cực cho các công ty vận tải nhỏ và cư dân, đồng thời mang lại thêm các lợi ích đi kèm như tăng hiệu quả vận hành và giảm tắc nghẽn.
https://www.wri.org/insights/zev-cities
